İthalat İşlemleri Ve Muhasebeleştirilmesi
İthalat bilindiği üzere ülkemize dış ülkelerden mal ve hizmet getirilmesi bir başka tanımla ise yurtdışında üretilmiş bir malın, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır.
İthalat İşlemleri ithalatçı firma, nakliyeci firma, banka ve gümrük müşavirliği olmak üzere dört sektörde gerçekleşmekte olup, yurt dışından satın alınan bir malın, İthalatçı firma deposuna girene kadar yapılması ve uygulanması gereken tüm mali ve yasal yükümlülükler ile devam eden işlemlerdir. Döviz transferi yapılıp yapılmamasına göre ithalat bedelli ve bedelsiz olmak üzere iki türlüdür. Kısaca tanımlarsak; Bedelli ithalat; İthalattaki ödeme şekillerinden biriyle yurt dışına döviz transferi yapılarak gerçekleştirilen ithalat, Bedelsiz ithalat ise yurt dışına herhangi bir döviz transferi yapılmadan gerçekleştirilen ithalattır. İthalatta ödeme şekillerini başlıklar halinde incelersek; Akreditifli ödeme, Vesaik mukabili ödeme, Mal mukabili ödeme, Kabul kredili ödeme, Peşin ödeme ve İthal bedellerinin mal hizmet ihracı bedelleriyle mahsuben ödenmesidir. İthalat işlemlerinde vergiler CIF bedel ( Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun) üzerinden hesaplanır. Bunları kısaca ele alırsak;
Gümrük Vergisi Matrahının ve Tutarının Hesaplanması: Gümrük Vergisi CIF bedel (Mal bedeli + Sigorta+ Navlun) ve diğer Giderlerin toplamı üzerinden hesaplanmaktadır.
(G.V. Matrahı = CIF + Diğer Giderler)
Özel Tüketim Vergisi Matrahının ve Tutarının Hesaplanması: Özel Tüketim Vergisi CIF bedel (Mal bedeli +Sigorta + Navlun), Diğer Giderler ve Gümrük Vergisi toplamı üzerinden hesaplanır.
(Ö.T.V. Matrahı= CIF + Diğer Giderler + G.V)
Katma Değer Vergisi Matrahının ve Tutarının Hesaplanması: Katma Değer Vergisi (KDV), CIF bedel (Mal bedeli + Sigorta + Navlun), Diğer Giderler, Gümrük Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi toplamı üzerinden hesaplanır. Bir örnek ile açıklarsak; KDV. Matrahı= CIF + Diğer Gid + Gümrük V + Özel Tüketim V.İthal edilen malın CIF bedeli, 100.000.- lira, diğer giderler 20.000.- lira, Gümrük Vergisi ise 2.000.- lira, Özel Tüketim Vergisi 11.500.- liradır.
KDV Matrahı = CIF + Diğ. Gid + GV + ÖTV
KDV Matrahı = 100.000 + 20.000 + 2.000 + 11.500
KDV Matrahı = 133.500.- liradır,
KDV Oranı % 18 olduğu kabul edilirse,
KDV Tutarı = 133.500 x 0.18 = 24.030,00.- lira olarak hesaplanacaktır.
Türkiye’de yapılan her türlü mal ve hizmet ithalatı KDV’ne tabidir. Ancak ithalat işlemlerinde bazı mal ve hizmet vergiden istisnadır. Başlıklar halinde ele alırsak; Teslim ve ifaları yurt İçinde KDV’den İstisna edilen mal ve hizmetler, gümrük vergisinden muaf veya istisna edilen eşyalar, İhracat İstisnasından yararlanarak ihraç edilen eşyanın geri gelmesi, özel rejimlerin uygulandığı mal ve hizmetlerlerdir. İthalatın kamu sektörü, özel sektör veya herhangi bir gerçek ve tüzel kişi tarafından yapılması veya herhangi bir şekilde ve surette gerçekleştirilmesi, özellik taşıması vergilendirmeye etki etmez.
İthalat işlemlerinde kullanılan belgelerin yurt dışı belgeler, gümrükte düzenlenen belgeler ve yurt içi belgeler olarak ayrı incelenmelidir. Belgelerin Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Vergi Usul Kanunu ve Katma Değer Vergisi Kanununa uygun olması ve taşıması gereken özelliklerin doğruluğunun teyit edilmesi zorunludur. İthalat faturasında yurt içi faturalarda olduğu gibi KDV ayrıca gösterilmez. Fakat ithal edilen bir malın gümrükte gümrük vergisi, varsa özel tüketim vergisi, katma değer vergisi ödenmeden serbest dolaşıma girişi yapılmaz.
Yurt Dışı İthalat Belgeleri; ihracatçı firma tarafından varış gümrüğünde ithalatçıya (malı gümrükten çekebilmesi için) teslim edilen belgelerdir. Bu belgeler gümrük beyannamesi, çeki listesi, navlun, sigorta, ordino, akreditif, banka giderleri belgeleridir İthalat muhasebe kaydı yapılmadan önce gümrük beyannamesinde aşağıdaki işlemlerin kontrol edilmesi fayda vardır. İşlemlerin doğruluğu açısından önemlidir.
a- Gümrük beyannamesindeki cari firma bilgileri
b- Gümrük beyannamesi fiili ithalat tarihi
c- Gümrük beyannamesi fiili ithalat tarihindeki Merkez Bankası döviz satış kuru
d- Gümrük beyannamesindeki döviz miktarının, fatura üzerindeki döviz miktarı ile uyumluluğu
Gümrük beyannamesindeki eşyanın brüt ve net ölçüleri, varsa kap ve ambalaj bilgileri,
f- İthal edilen eşyanın GTİP no’su ile beyannameye işlenen GTİP no’sunun aynı olması gerekir. Farklı ürünlere ait GTİP no’ları ile vergi yasalarına aykırı uygulamalara yer verilmemesine dikkat edilmelidir. İthalat mal bedelinin tutarı; ithalat gümrük beyannamesindeki gümrük vergisi matrahı ile fiili ithalat tarihindeki döviz satış kuru çarpılarak hesaplanır. İthalat İşlemlerinde Ba formlarında bildirilmesinde hangi tutar dikkate alınacağı konusunda ayrı görüşler bulunmaktadır. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 05.04.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-235 sayılı özelgeyi incelersek; ( ilgide kayıtlı özelge talep formunuzda, ... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuz, Ba formu hazırlanırken fatura bedelinin mi yoksa fatura bedeline ilave edilen çeşitli vergilerin toplamı olan KDV matrahının mı yazılacağı konusunda görüş talep edilmektedir. ) Özelge cevabı özeti ithalatta verginin matrahını oluşturan tutar 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 21'inci maddesi gereğince gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, malın gümrük vergisinden muaf olması durumunda ise sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri olarak belirlendiğinden, İthalatta Form Ba'yı gümrük beyannamesindeki her türlü masraflar (fatura bedeli, navlun ve sigorta bedeli dahil (CIF) değeri, yurtdışı ve yurtiçi masraflar ve gümrük vergisi) dahil, katma değer vergisi matrahını oluşturan katma değer vergisi hariç bedeli dikkate alarak düzenlemeniz gerekmektedir görüşü yer almaktadır. Örneklere geçmeden önce bilinmesi gereken tek düzen hesap planı işleyişiyle ilgili İlk madde malzeme, yarı mamul, ticari mal, maddi duran varlık ve yatırım malı ithalatında, ithalat ile ilgili olarak yapılan harcamalar varlığın maliyetine ilave edilmelidir. İthalat tamamlanıncaya kadar geçen süreçte ithalatın maliyetinin çıkarılması için muhasebe bilgilerinden istifade edilir. İthalat işleminin stok, duran varlık, yapılmakta olan yatırım malı olmasına göre farklı muhasebe işlemleri yapılmasında fayda vardır. Stok ile ilgili ithalatın maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve girdiler (yurt dışı ve yurt içi harcamalar), ithalatın tamamlanması aşamasına kadar 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı’nın alt hesaplarında izlenmelidir. Bu hesaba borç kaydedilip ve İthalatın tamamlanmasından sonra Verilen Sipariş Avansları hesabında biriken tutarlar ilgili stok (150, 151, 152,153) hesabına borç kaydedilerek aktarılır, karşılığında Verilen Sipariş Avansları hesabına alacak kaydedilir. Bilinmesi gereken muhasebe kayıt örnekleri ise;
İthalat Mal Bedelinin Tahakkuk Muhasebe Kaydı.
---------------------------------------15.07.2013-----------------------------
159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS. xxx.xx
159.03. İthalat Giderleri
159.03.01. Akreditifli–İthalat Giderleri
159.03.01.01. Mal Bedeli
159.03.01.01.05. İ. M. M. Ham Plastik boru
320.SATICILAR HESABI xxx.xx
320.02.02.01. Fransa Ülkesi
---------------------------------------15.07.2013-----------------------------
Akreditif Masrafı Muhasebe Kaydı.
------------------------------------------/--------------------------------------
159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS. xxx.xx
159.03.01.05.01. Banka-Akreditif Masrafları
102.BANKALAR HS. xxx.xx
102.01.02.02. AS Bank. Euro Döviz Tev. Hs.
------------------------------------------/--------------------------------------
Gümrük Ödenen Katma Değer Vergisi (KDV) Muhasebe Kaydına bir örnek
Örnek; İthalat ile ilgili olarak katma değer vergi tahsil alındı makbuzu belgesinde yazılı, 7.812,10 TL. KDV tahakkuk etmiştir. Gümrük işlemlerini ve ödemeyi yapan Örnek Gümrük Müşavirlik firması tarafından ödeme dekontu firmamıza gönderilmiştir.
-----------------------------------------/--------------------------------------
191.İNDİRİLECEK KDV 7.812,10
191.18.02.01. Gümrükte Ödenen İthalat KDV
320.SATICILAR HS. 7.812,10
320.01.02.11. Örnek Güm. Müş. Ltd. Ş.
-----------------------------------------/--------------------------------------
Muhabir Banka ve Havale Masrafı İthalat maliyetine ilave edilmelidir.
Muhasebe Kaydı ise aşağıdaki gibidir.
----------------------------------------/--------------------------------------
159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS. xxx.xx
159.03.01.05.28. Muhabir Banka Masrafları
102.BANKALAR HS. xxx.xx
102.01.02.02. AS Bank. Euro Döviz Tev. Hs
---------------------------------------/--------------------------------------
Gümrük masrafları ve fazla mesai ücreti, ordino, navlun, sigorta poliçesi, antrepo kirası, gümrükte yükleme boşaltma giderleri, gümrük vergisi ve tüm ithalat ile ilgili giderler 159 nolu hesaba borç aktarılır. 159 nolu hesaptan ilgili hesaplara aktarım yapılır. Eğer firma maliyet firması ise aşağıdaki kayıt yapılır.
-----------------------------------------/--------------------------------------
150. İLK MADDE MALZEME HS. xxx.xx
150.01.02.05. Ham plastik boru -Üretim
159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI xxx.xx
159.03.01.01.05. Mal Bedeli
159.03.01.05.04. Akreditif Açma Gid.
159.03.01.05.03. Akrd. Haberleşme Gid.
159.03.01.02.07. Navlun Giderleri
159.03.01.03.09. Sigorta Gid.BCD.Sigorta
159.03.01.07.01. K.K.D.F. Gid.
159.03.01.02.09. Ordino Gid.
159.03.01.04.07. Fazla Mesai Gid.
159.03.01.04.08. Antrepo Gid.
159.03.01.04.12. Yükleme Boşaltma Gd.
159.03.01.04.11 Gümrük Vergisi.
159.03.01.02.56. Yurt İçi Nakliye Gid.
159.03.01.12.27. Güm. Müşavir Ücreti
159.03.01.09.32. Kur Farkı Zararı
159.03.01.05.28. Muhabir Banka Ms
-----------------------------------------/--------------------------------------
Böylece, ithal edilen ürünün ithalat giderleri ürün (varlık) maliyetine ilave edilerek maliyet verilerinin doğru hesaplanması sağlanır.
Sonuç: İthalat işlemleri ve muhasebeleştirilmesi detaylı bir konu olmakla birlikte bilinmesi gereken oldukça fazla bilgi bulunmaktadır. Makalemde çok kısa bilinmesi gereken bazı önemli özet bilgilerlere yer verdim. Başka bir konuda buluşmak üzere herkese iyi çalışmalar.
Murat ÖZ
S.M.M.M
Kaynakça:
İHRACAT VE İTHALAT MUHASEBE UYGULAMALARI
(Öğr. Gör. Yaser GÜRSOY )
