Makaleler
-
Muraz Öz
Kıdemli Denetçi SMMM -
Yıllık Ücretli İzin Hakkı, İzin Süreleri ve Bilinmesi Gerekenler
Yıllık izin hakkı işçilerin dinlenmelerini sağlama amacına yönelik olarak bir temel haktır. Yıllık ücretli izin hakkı kişiye bağlı hak olup 4857 sayılı İş Kanunu 53/61. maddeleri ve uygulamanın detaylarını açıklayan yönetmelik ile belirlenmektedir. İşçinin bu hakkından feragat etmesi, bir başkasına devretmesi veya bu hakkın haciz edilmesi mümkün değildir. İşçinin yıllık ücretli izine hak kazanması için aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olma şartı bulunmaktadır. İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir. İşçi yıllık izin istek formuna, adını soyadını, sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini ayrıca yazmalıdır. İşveren işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin sıra ile ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu düzenlenecek çizelgeler işçinin talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır. Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir. Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir.Toplu izin uygulanması halinde işveren veya işveren vekili, işyerinin korunması, işyerindeki araç, gereç, donatım veya makinelerin bakımı, hazırlanması, temizlenmesi veya güvenliğinin sağlanması gibi zorunlu durumlar için yeter sayıda işçiyi toplu izin dışında tutabilir. İş Kanununun 53 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında sözü geçen ve nitelikleri yönünden bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı olarak çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanır. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamazlar. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur. Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, işçilerin kıdemine (hizmet süresi) göre belirlenmektedir.Buna göre kıdemi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil) olan işçilere on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olan işçilere yirmi günden,
c) On beş yıl (dâhil) ve daha fazla olan işçilere yirmi altı günden az olmamak üzere yıllık ücretli izin verilmesi gerekmektedir.
Yıllık izin sürelerinin iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri veya işyeri iç yönetmelikleri ile artırılabilmesi mümkündür. Ancak, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ BİLGİLER
Yıllık izin süresinde ücret: Yıllık izin, ücretli olarak kullandırılması gerekmektedir. İşveren, kullanılan yıllık izin süresine ait ücreti, işçi izne çıkarken peşin olarak vermek ya da avans olarak ödemek zorundadır. Ancak yıllık izin süresi için işçiye ödenecek ücrete fazla çalışma ücretleri, primler ve sosyal yardımlar dâhil değildir.
Yıl içinde alınan mazeret izinleri: İster ücretli olsun isterse ücretsiz, yıl içinde alınmış olunan mazeret izinleri ya da raporlu olunan süreler işveren tarafından yıllık izin hakkından mahsup edilemez.
Yıllık iznin uzakta geçirilmesi durumunda yol izni: Yıllık iznin işyerinin kurulu olduğu yerden başka bir yerde geçirilmesi durumunda, bu durumun belgelenmesi zorunludur. Yol izni talep edilmesi halinde, işveren işçiye 4 güne kadar yol izni vermek zorundadır. Yol izin ücretsiz izin niteliğinde olacaktır.
İşyerinden ayrılma istifa halinde kullanılmayan yıllık izin hakları: İşyerinden ayrılma istifa halinde kullanılmayan yıllık izin hakları yanmaz. Hizmet akdinin herhangi bir sebeple son bulması halinde, kullanılmayan yıllık izin sürelerine ait ücretlerin, hizmet akdinin son bulduğu tarihteki ücret üzerinden işçiye ödenmesi gerekmektedir.
Hafta tatili günleri yıllık izin süresine: İş Kanunu’nda belirtilen 14, 20 ve 26 günlük yıllık izin sürelerine hafta tatilleri dâhil edilmemiştir. Yıllık izinler kullanılırken, izin süresine rastlayan hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil günlerinin bu sürelere ilave edilmesi gereklidir. Örneğin 14 günlük yıllık izne ayrılan bir işçi, bu süreye 2 gün de hafta tatili rastlayacağından, fiilen 16 gün yıllık izin kullanılacaktır.
Yıllık ücretli izin kullanılırken bir başka işte çalışılmaz: İşveren, işçinin yıllık iznini kullandığı süre içinde bir başka işte ücret karşılığı çalıştığını öğrendiğinde, yıllık izin için ödediği ücreti işçiden geri talep edebilir.
Yıllık iznin kullanıldığı süre içinde işveren işçinin sigorta primlerini ödemeye devam eder.
Yıllık izin bölünerek kullanılabilir: İşverenle bu hususta anlaşılması halinde yıllık izin üçe bölünerek kullanılabilir. Ancak böyle bir durumda izinlerin bir parçasının 10 günden az olmaması gereklidir.
Hak kazanılması durumunda yıllık izin hakkı: Her hizmet yılına ait yıllık iznin gelecek hizmet yılı içinde kullanılması mümkündür. Örneğin 2012 yılı yıllık iznine 01.03.2013 tarihinde hak kazanılmış ise, iznin 01.03.2013 – 01.03.2014 tarihleri arasında kullanılması mümkündür. Ancak bu tarihler arasında tam olarak hangi zaman dilimi içinde kullanabileceği hususunda, işverenin takdir hakkı bulunmaktadır. Başka bir konuda görüşmek üzere herkese iyi çalışmalar hoşça kalın.
Kaynaklar
YILLIK ÜCRETLİ İZİN YÖNETMELİĞİ
Resmî Gazeteler.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı mevzuat bilgi sistemi (www.csgb.gov.tr)